Zwarte Piet en het Sinterklaasfeest

Zwarte Piet, wie kent hem niet. Elk jaar in november en begin december zien we tientallen zwarte dames en heren in een pakje van antieke snit door de straten lopen en de scholen van het land bezoeken. Zwarte Piet, het maatje van Sinterklaas, is niet weg te denken van het Sinterklaasfeest zoals dat in bijna alle Nederlandse huishoudens en op bijna alle Nederlandse basisscholen wordt gevierd.

Schort

Zwarte Piet laat zich lang niet altijd zien. Wie herinnert zich niet de regen van pepernoten die als uit het niets door de kamer vloog, voorafgegaan door een harde roffel op de ramen en een paar kloppen op de deur. Zwarte Piet liet zich op pakjesavond niet zien maar wel horen. Het was een tante die vanachter haar schort een hand vol pepernoten en suikerbeestjes strooide op het moment dat de kleine kinderen even niet keken. Het was een kunst op zich om alle kleintjes te verrassen. Het is een herinnering uit mijn jeugd, een zoete herinnering. De volgende generatie heeft de gewoonte overgenomen en Zwarte Piet speelt nog altijd zijn rol.

Zilver

Ook zoete herinneringen heb ik aan het spelen van Zwarte Piet. De verkleedpartij voorafgaand aan de intocht van Sinterklaas. De bijeenkomst op de veerboot en de gezellige spanning van de mensen die bezig zijn met aankleden en schminken. Niets dan plezier en vrolijkheid gonsde over de veerboot. Elke aankomst in Nes was weer een feest, hoe slecht het weer soms ook was.
De schminkers exprimenteerden wel eens en smeerden een glanzend antracietgrijs in plaats van pikzwart. Het zou beter ogen op de foto, was het verhaal. De zilveren glans wordt inmiddels niet meer gebruikt. Bruin is meer en zwang geraakt en nu zie je bruine pieten en zwarte pieten. Nooit zie je ze door elkaar. Ze zijn altijd óf bruin óf zwart, afhankelijk van het regime van de schminkers. In de loop van de jaren worden ook wel andere kleuren gebruikt. Alle kleuren van de regenboog worden gesignaleerd.

Wild

Zwarte Piet heeft het niet makkelijk, want zijn positie wordt ter discussie gesteld. Hoeveel gelijk of ongelijk de kritikasters van Zwarte Piet hebben is te lezen in het artikel Wild Geraas. Daarin staat ondermeer de herkomst en het uiterlijk van Zwarte Piet verklaard.
Zwarte Piet verandert telkens. Zijn uiterlijk verandert en zijn manier van doen verandert. Hij stopt geen kinderen meer in de zak, zoals hij nog wel deed in de jaren '50 en '60. Voor sommige kinderen was de zak een straf om over na te denken; de pestkopjes en grote monden waren gewaarschuwd. Die nivellering van liefheid heeft de zak en ook de roe verdreven. De roe was niet alleen een instrument om hier en daar een corrigerende tik op de billen te geven maar ook om de maat mee te slaan tijdens het zingen van Sinterklaasliederen. De Pieten hebben er een alternatief voor moeten zoeken.

Zwarte Piet? Ik heb er geweldige herinneringen aan en nog altijd geniet ik van de aanblik van die geschminkte koppen en de aparte kledij.
In deze special belichten we zoveel mogelijk kanten van dit fenomeen.
In een andere special gaat het meer over Sinterklaas.